Шкулта

Геннадий Волков - чăваш литературинче ăса вĕрентекен хайлавсем çырса палăрнă проза ăсти. Унăн хайлавĕсем пуян та сăнарлă чĕлхеллĕ, тарăн шухăшлă, çивĕч сюжетлă, дидактикăллă пулнипе уйрăлса тăраççĕ. Г.Н.Волковăн «Ăслă ача» калавĕ ачасене тăван килти, çемьери хутшăнусене йĕркелеме, аслисене хисеплеме вĕрентет. Урок тĕллевĕ - хайлавăн темипе тěп шухăшне тупасси, тěп сăнарсен ырă тата сивлек енěсене уçса парасси, вулав хăвăртлăхне аталантарасси. Учитель урокра çыравçăн кěнекисемпе, слайдсемпе усă курать. Эпиграф вырăнне «Аçу-аннÿне хисепле, хăвнах ырă пулĕ» ваттисен сăмахне илетпĕр.

Урок темипе тĕллевне палăртма Библирен илнĕ йĕркесене усă куратпăр: «Почитай отца твоего и мать твою, чтобы продлились дни твои на земле, которую Господь, Бог твой, дает тебе». Слайдра вара Г.Волковăн сăн ÿкерчĕкĕ, ачасем сăн ÿкерчĕкре кам пулнине, ун çинчен хăйсем мĕн пĕлнине калаççĕ. Çапла майпа вĕренекенсем урок темине хăйсемех палăртаççĕ те тетрадьсем çине çĕнĕ темăна çырса хураççĕ: «Атте-аннерен хакли çук». Вěрентекен Г.Волков пурнăçěпе пултарулăхĕ çинчен каланǎ май слайдсемпе усă курса ачасене çыравçăпа çывăхрах паллаштарать. «Ачалăха аса илсен…» текста ачасем вуласа тухаççĕ, калу тытăмлă предложенисене çырса илеççĕ, çыхăнуллă текст йĕркелесе ят параççĕ.

Çакăн хыççăн ачасем «Ăслă ача» хайлава палăртуллă вулаççĕ, хайлаври ĕç йĕркине палăртаççĕ: ĕç пуçламăшĕ – ватă çын ывăлĕпе тата кинĕпе пурăнни, ĕç аталанăвĕ – ватă çынна ывăлĕпе мăнукĕ çунашкапа лартса кайни, ывăлĕ ăна çырмана тĕксе яни, ĕç хĕрсе çитнĕ вăхăт – ача çунашкана çырмаран илсе хăпартни, ашшĕне ăслă сăмахсем каласа шухăшлаттарни, ĕç вĕçленĕвĕ – ватă çын пурнăçĕ лайăхланни.

Малалла урокра словарь ĕçĕ пулса иртет: вĕрентекен ачасене хайлавра тĕл пулакан çунашка, кин, сăрне ил сăмахсене ăнлантарса парать.

Унтан ачасем ушкăнсем çине пайланса тĕрлĕ ĕçсем тăваççĕ:

1-мĕш ушкăн – чăваш тĕпчевçисем - ача (кам?) ыйтуллă хĕвеллĕ кластер ÿкереççĕ.

2-мĕш ушкăн – вырăс тишкерÿçисем – Г.Волковăн «Ăслă ача» калавне Л.Толстойăн «Старый дед и внучек» хайлавĕпе танлаштарса Венн унки тăваççĕ.

3-мĕш ушкăн – тĕн культурине пĕлекенсем – «Почитай отца твоего и мать» притча тăрăх ватă çын сăмахпа синквейн çыраççĕ.

Кашни ушкăн тунă ĕçсемпе ыттисене паллаштарать.

Урокра мěн çинчен калаçнине ачасем «Ултă шлепке» вăйă мелĕпе пĕтĕмлетеççĕ, вуласа параççĕ. Учитель урока пĕтĕмлетет. Ачасем урок епле иртнине «Кăмăл йывăççи» тултарса палăртаççĕ. Ĕç результачĕсене пуçтарса урок вĕçĕнче çак хайлавпа буклет, хаçат е лэпбук кăларма пулать.

Килти ĕçе вĕрентекен суйлав мелĕпе парса ярать: 1.«Çулсем иртсен» калав çырса хайлава вĕçлемелле. 2.Хайлав тĕп шухăшĕпе çыхăннă ваттисен сăмахĕсем тупмалла. 3.Хайлав тăрăх сюжетлă ÿкерчĕксем тумалла.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Усă курмалли текстсем

 

Толстой Л.Н. СТАРЫЙ ДЕД И ВНУЧЕК

(Басня)

 

Стал дед очень стар. Ноги у него не ходили, глаза не видели, уши не слышали, зубов не было. И когда он ел, у него текло назад изо рта. Сын и невестка перестали его за стол сажать, а давали ему обедать за печкой. Снесли ему раз обедать в чашке. Он хотел ее подвинуть, да уронил и разбил. Невестка стала бранить старика за то, что он им все в доме портит и чашки бьет, и сказала, что теперь она ему будет давать обедать в лоханке. Старик только вздохнул и ничего не сказал. Сидят раз муж с женой дома и смотрят — сынишка их на полу дощечками играет — что-то слаживает. Отец и спросил: «Что ты это делаешь, Миша?» А Миша и говорив: «Это я, батюшка, лоханку делаю. Когда вы с матушкой стары будете, чтобы вас из этой лоханки кормить».

Муж с женой поглядели друг на друга и заплакали. Им стало стыдно за то, что они так обижали старика; и стали с тех пор сажать его за стол и ухаживать за ним.

Уважай старика, сам будешь стар.

 

ПРИТЧА

 

Один человек пришел к старцу и сказал:

— Отче, родители мои все плачутся да бормочут, жить спокойно не дают. Видно, от старости у них ум за разум зашел. Не могу я больше этого выносить! Не отправить ли их в богоугодное заведение?

— Понимаю, трудно тебе, — покачал головой старец, — но подумай, когда ты был в люльке, ведь тоже небось день и ночь хныкал, да и большим умом не отличался. А отец с матерью брали тебя на руки и ласкали нежно, с любовью. Они скорее с жизнью бы расстались, нежели с тобой. И чем же ты теперь хочешь им отплатить?

_____________________________

Почитай отца твоего и мать твою, чтобы продлились дни твои на земле, которую Господь, Бог твой, дает тебе.